Outras dúas especies

Actualizamos un chisco. Nos últimos meses dúas novas especies apareceron por Compostela.

Unha delas é a garzota (Egretta garzetta) -garceta común, Little Egret-. Onde ía aparecer máis que na “zona húmida” compostelana, no lago do Parque da Música a carón do Auditorio de Galicia?.

Egretta garzetta (Garzota, garceta común, Little Egret)

A outra especie apareceu nun sitio un tanto insólito.  Existe un “novo” polígono industrial en Compostela que aínda non está ocupado por completo, é o Polígono da Costa Vella. Estes descampados son bos hábitats para especies de áreas abertas como as labercas (Alauda arvensis) pero ademáis, nesta ocasión, quedou unha zona que se enchoupa de auga e que desenvolveu algo de vexetación heliofítica. Un hábitat pequeno e marxinal entre unha autovía e unha rúa do polígono que acolle, sorpresa, o rascón (Rallus acuaticus) -Water Rail-. Trátase dunha especie moi doada de escoitar, o seu son é moi característico, pero moi difícil de observar, por esa razón non poño foto da ave inda que si do seu fogar.

Actualizo logo a lista de aves de Santiago de Compostela que ascende xa a 115 especies.

Unha especies máis e outra que volve

 Pois resulta que hai unha especie de frinxílido (pimpíns) que chama a atención polo seu tamaño e, especialmente, o tamaño do seu bico, realmente grande. De aí o seu nome bicogroso (picogordo en castelán) (Coccothraustes coccothraustes). En Galicia é moi escasa como nidificante e moi localizada, apenas algunha localidade en Ourense. Á península Ibérica chegan moitos exemplares procedentes do norte durante o inverno e este é excepcional para a especie. Vense en grandes cantidades e en moitos lugares diferentes da península, tamén en Galicia con diferentes localidades de observación cousa que non é frecuente en absoluto.

Pois ben en Compotela acaban de aparecer xusto no Campus Universitario sur. Non se deixan ver moi ben pero aí están. Hai que gozalos porque non son frecuentes e quen sabe cando van volver a visitarnos. Fixádevos que o seu aspecto é inconfundible.

E o picafollas bilistado (Phylloscopus inornatus) regresou exactamente ao mesmo parque urbano. Esta especie que nidifica en Siberia era, ata hai nada, unha rareza por aquí. O feito de que estea de novo entre nós, se cadra, indica que consolida esta área de Europa como zona de invernada. Quen sabe. A pregunta que, claramente, suscita é se este picafollas é o mesmo exemplar do ano pasado ou é outro diferente. Lembrade que é un paxaro duns gramos que viaxa entre Siberia e Compostela… a min paréceme asombroso.

 

Estorniños vs falcóns

Actualizo o blogue con algunhas observacións dos últimos meses.

Nada mellor que ir observar o durmidoiro de estorniños que hai en Compostela en compaña da miña filla pequena. Claramente é un espectáculo ao alcance de calquera xa que nin prismáticos son necesarios para aprezar a fabulosa coreografía dos estorniños, marioritariamente estorniños pintos (Sturnus vulgaris) que invernan entre nós e pronto voltarán ás súas áreas de nidificación en latitudes máis septentrionais. Por se fora pouco dous falcóns (Falco peregrinus) tratan de capturar algún para a merenda o que provoca a coreografía. O resumo é “é como o pilla pilla”. Disfrutádeo.

 

Un paraíso para os picafollas musicais

A finais de verán e principios de outono son moitas as especies de aves que emigran do norte ao sur, a África, e moitas delas pasan a carón nosa. Unha delas é un discreto paxariño, semellante a outros que aniñan entre nós, trátase do picafollas musical -mosquitero musical, Willow Warbler- (Phylloscopus trochilus). Aínda que algúns exemplares aniñan na península Ibérica, cría sobre todo cara a Europa continental, as Illas Británicas, Escandinavia, Siberia… pero migran por aquí en bo número a finais de agosto e mais setembro. Cando migran van alimentándose de insectos que atopan nun dos seus lugares favoritos, os fiúnchos -hinojo- (Feoniculum vulgare), esa pranta tan aromática con cheiro a anís tan coñecida por todo o mundo. Así que, se neste momento, vemos un picafollas nos fiúnchos hai moitas probabilidades de que sexa un musical.

Atopamos leiras que se ven cubertas en moitas ocasións de fiúnchos, mesmo nas cidades. En Compostela hai unha ben grande a carón do Centro Sociocultural de Santa Marta na que neste momento hai polo menos unha ducia de picafollas musicais, o que converte este pequeno descampada nun paraíso para esta especie, un lugar valioso e natural no medio da cidade, lugares que, no seu conxunto son importantísimos para a supervivencia das aves migratorias e que son denominados “stop-overs” algo así como “parada e fonda”. E importante telo en conta. Algunha xente ve nestes sitios “maleza”. Curiosamente a ninguén lle importa que nestes mesmos lugares se acumule lixo.

 

E unha especie máis

Sacar especies novas para un territorio como Compostela é xa difícil, a medida que pasa o tempo disminúen as probabilidades de ver algo novo. Pero aínda así vense especies novas. Unha delas, moi curiosa, foi o avistamento dun lagarteiro das torres -cernícalo primilla- (Falco naumanni) este mes de setembro.

Os lagarteiros das torres son moi similares ao lagarteiro común, de feito, en ocasións é difícil distinguilos no campo, especialmente xóvenes e femias. Oa contrario que os comúns son migradores e pasan o inverno en Africa. Hai anos chegaron a aniñar en Galicia e no Bierzo mais agora xa non crían no extremo norte da Península, hai anos chegaron a estar moi ameazados -aínda o están- por diversos factores. Teñen o costume de aniñar en edificios como pombais, catedrais, torres (común velos na Giralda de Sevilla por exemplo), construccións agrícolas … Así, a reparación destes edificios déixaos sen ocos para aniñar. Como son, sobre todo, insectívoros, o emprego de pesticidas e a agricultura intensiva elimina as súas presas. Ultimamente parece que lles vai mellor.

Desde hai uns anos para acó, antes de migrar cara ao sur, danse unha volta polo norte para aproveitar a maior cantidade de insectos ao final de verán grazas á maior humidade. E frecuente velos polos Ancares, A Terra Chá, o Suído, etc. Así que algún tiña que pasar por Compostela algún día. Aí vos deixo unha foto de pouca calidade do primeiro lagarteiro das torres visto en Compostela (en tempos modernos, quen sabe).

 

Novas especies!

Tras un parón de moitos meses, temos que dicir que en realidade non deixamos un só día de observar aves. Intensidade laboral e familiar dificultan poñer todo ao día.

Nesta ocasión retomamos a actividade comentado que hai dúas especies novas rexistradas en Santiago de Compostela.

A primeira, excepcional, é o picafollas bilistado (Phylloscopus inornatus) -mosquitero bilistado en castelán-, atopado polo amigo Xoán Diéguez. Esta especie ben merece algún comentario. Hai que dicir que se trata dunha especie que nidifica en Siberia. Si, estades a ler ben, en Siberia, no quinto pino, en bosques boreis. Ata non hai moitos anos era unha perfecta descoñecida en Europa Occidental, con moi limitados rexistros, máis aínda na península Ibérica. Porén algo cambiou nos últimos anos para a especie e comezou a ser unha especie habitual en diferentes puntos da península, tanto en paso migratorio como invernando que é o caso do exemplar atopado en Santiago de Compostela. Non está só, porque en Vigo, A Coruña, O Grove… acollen outros.

A “aparición” deste e outros exemplares  en cidades precisamente, amosa claramente o interese que ten seguir as aves que aparecen nas cidades.

A outra especie é unha gaivota, a cana (Larus canus). Non é particularmente común inda que tampouco é rara. No litoral sempre podemos atopar algún exemplar durante o inverno inda que este ano, precisamente, están a aparecer algunhas máis do habitual. E un pouco menos común que poidamos vela nunha cidade.

Así, o total de especies que podemos atopar na cidade ascende a 113 especies. Non está nada mal.  Aquí tedes a lista nova.

As andoriñas dos penedos

Pode haber aves rupícolas en Compostela? pois claro!. As aves rupícolas son aquelas que, basicamente, viven en ambientes rochosos, ben cantís, ben pelouros… Pois para estas aves a zona vella é como un gran complexo rochoso con cantís impresionantes que ven a ser a catedral, e moitos rincóns. Neste caso deixo un video de hai unhas semanas onde as andoriñas dos penedos (Ptyonoprogne rupestris) gozan duns raios de sol nin máis nin menos que no Concello. O seú número era bastante elevado, duns 50, que non está nada mal. Lembrade que estas andoriñas son as únicas que pasan todo o ano con nós, isto é, non van a África a invernar.

Velas no entorno da Catedral é, precisamente, moi sinxelo, simplemente hai que fixarse.

Gato vs. pegas

Ben coñecido é que os gatos domésticos son uns grandes depredadores (oportunistas) de especies silvestres. Contabilízanse por millóns todos os anos as aves mortas por gatos domésticos. En todo o mundo… ou máis ben onde hai investigación ao respecto.

Pero non sempre unha escena de caza acaba con éxito. Neste caso un gato fronte a casa trata de capturar unha pega (Pica pica) – urraca en castelán- pero non o conseguen. Todo o contrio a voz de alarma das pegas escoitase a moita distancia e alarma a outros córvidos, non só pegas. Aí vos deixo un video grabado de xeito artesanal e de xeito espontáneo polo que a calidade non é espectacular.

Cousas que facer con nenas

Moitas nais e pais pregúntanse que facer coas criaturiñas durante as vacacións. Hai vida máis aló do centro comercial. E tamén hai vida máis aló de grandes desprazamentos. Unha das cousas que se poden facer, creo que xa o dixen máis veces, é descubrir a natureza na cidade e, en particular, as aves.

Un breve paseo polo Parque da Música e o seu lago artificial fai que pequenos e grandes poidan ver cousas coma estas sen esforzo ningún.

Un martiño peixeiro (Alcedo atthis)

A garza real (Ardea cinerea)

 

E mesmo podemos telas realmente cerca!

O cambio climático está na rúa

Noutras ocasións xa teño falado dos picafollas. Aquí podemos observar dúas especies en diferentes momentos do ano, inda que poidan coincidir algúns días; aquí podedes lembrar isto.

Pero nesta ocasión vou falar de algo un pouco máis insólito. Recentemente celebrouse en París o último cumio (seguro que non é o derradeiro) sobre o cambio climático. Ao mesmo tempo está en boca de todo o mundo o outono e o comezo de inverno que estamos a ter, con temperaturas excepcionalmente altas para a época, escasa precipitación e sen neve nas montañas. Toda estas condicións fan que unha especie invernante, común en todos os medios arborados, incluíndo no medio dunha rúa do ensanche compostelá, como o picafollas común (Phyllocopus collybita) -mosquitero común- teña un comportamento raro: cantar en pleno mes de decembro no medio dunha rúa, é dicir, un comportamento nupcial típico da primavera nos seus lugares de cría, non aquí, en plena invernada.  A cuestión é que non foi o único lugar. Pasou en Barcelona tamén, por exemplo. Nin tampouco é a única especie que nos está a advertir do que está a pasar: nalgunhas localidades galegas os lavancos (os parrulos) están a criar.

En definitiva, temos un problema gordo ao que non se lle pode apartar a vista nin o oído pois nos persegue mesmo polas rúas.