Que facer en decembro

O traballo e outras cousas mantéñennos lonxe das aves próximas e deste blog. Pero non por iso hai que pensar que non observamos aves en Santiago de Compostela.

O gabián (Accipiter nisus) – gavilán- : é unha rapina pequena e, aínda que común, poucas veces visible debido ao seu sixilo. É moi común en cidades con moitos parques e xardíns e así, nas últimas dúas semanas vímola dúas veces. Parece pouco pero non está mal para unha especie tan discreta. A primeira observación foi nas Brañas do Sar onde un bonito macho contemplounos camuflado entre as sombras dun salgueiro. A segunda observación foi, nin máis nin menos, dende o patio do cole das nenas; foi fugaz pois estaba de caza perseguindo a un grupo de lavandeiras brancas (Motacilla alba).

Un gabián en voo

 

O falcón (Falco peregrinus): xa temos falado moitas veces desta especie. Varias foron as ocasións en que o temos visto, unha delas, tamén dende o patio do cole ben cedo.

Os durmidoiros de lavandeiras brancas (Motacilla alba). Sorprendentes por moito que un os mire un ano tras outro. Ao serán hai que ir á praza de Galicia ou á de Vigo; nas escasas árbores que teñen durmen varios centos delas que se reparten o espazo urbano. Se cadra tamén vedes o falcón tratando de pillar algunha!

Advertisement

O falcón peregrino

En moitas ocasións teño falado do falcón peregrino (Falco peregrinus) inda que sempre colateralmente. Non hai semana na que non o vexa polo menos unha vez o que me anima a cartografiar os puntos onde o teño observardo na mesma cidade. Cómpre dicir que non é un mapa de ónde está/n o/os falcón/s senón onde o teño observado, o que non é o mesmo, polo que a súa utilidade é de servir de mera guía de alerta para mirar cara arriba, non un cartografiado científico do uso que o falcón fai da cidade. Aquí tedes o mapa.

As veces baixo os posadoiros dos falcóns, onde despluman ás súas presas, podemos atopar resto da súa actividade, xeralmente as ás das súas presas unidas ainda polo esterno, como nesta foto tomada a carón da avenida de Barcelona:

Mesmo sen prismáticos podemos observalo, aquí pousado cunha presa sobre o Hotel Peregrino (e non é un chiste, tan só coincidencia), a foto é moi mala, é de simple móbil.

E por último deixovos unha foto dun falcón, inda que pousado na catedral de Lugo, non na de Santiago de Compostela.

Falcón peregrino

Hoxe, días 18 de decembro, as 7.43 da mañá, un falcón peregrino (Falco peregrinus) abátese sobre unha pomba na céntrica praza de Vigo. Nese intre da mañá no que o día dubida se vencer á noite, unha sombra cruza a pocos metros dos edificios, confusión de pombas, e a sombra leva unha pomba nas poutas.

Unha escena de caza espectacular no medio da manda de humáns que nos afanamos en chegar a tempo ao traballo, ao mercado ou a levar os nenos ao cole, todos (case) alleos ao que nos rodea, preocupados cada un de si mesmo.

Non hai semana que non obseve un par de veces o falcón peregrino a carón dos lugares que frecuento.  Como escríba hai pouco, un falcón cazaba estorniños no serán e mesmo podía filmalo cun simple móbil. Isto ven a conto de que un xornal galego pon fotos dos estorniños mentres un falcón os acosa pero nada din desa cricunstancia. O coñecemento da nosa biodiversidade próxima é un elemento cultural máis, frecuentemente esquecido

Durmidoiros, espectáculo invernal 1

Estamos en inverno e hai que aproveitar para observar determinados espectáculos naturais ao noso alcance. Refírome aos durmidoiros. Moitas especies de aves durante o seu ciclo biolóxico ou, máis comunmente, durante unha parte deste forman durmidoiros para pasar a noite. Forman durmidoiros dende pequenos paseriformes ata grandes aves rapaces.

Son moitas as vantaxes que obteñen desta costume, están máis abrigados, pódense defender mellor dos depredadores e os durmidoiros actúan, en moitos casos, como centros de información pois o estado de forma duns ou doutros individuos informa indirectamente sobre boas fontes de alimentación no entorno.

E curiosamente, ou non, moitos durmidoiros atópanse en cidades, as razóns son obvias: nas cidades a temperatura é lixeiramente superior ao entorno no campo e o número e abundancia de depredadores é menor, así que ben paga a pena aguantar aos pesados dos humanos, os seus coches e raros costumes. No inverno os durmidoiros de varias especies son frecuentes nas cidades e son chave para a supervivencia de moitos individuos destas especies. Hoxe vou falar dun durmidoiro de estorniños que podemos atopar nas inmediacións do Auditorio de Galicia. Na Península Ibérica podemos atopar en inverno dúas especies de estorniños, o estorniño negro (Sturnus unicolor) e o estorniño pinto (Sturnus vulgaris). A primeira especie é común criando en toda a península mentres que a segunda especie visítanos durante o inverno (inda que algún estorniño pinto cría no norte) procedente do norte e centro de Europa. Durante o inverno mextúranse nos durmidoiros inda que a maior parte destes están compostos pola especie procedente de Europa. Distinguilos, en ocasións, sen boa luz ou en voo, non é precisamente doado. Se os vemos ben, en cambio son doadamente diferenciables.

Deixo unhas fotos do durmidoiro do que falo ao que fumos a Rubia e máis eu.

Os estorniños facendo a súa fascinante danza aérea.

Xa pousados nas árbores que lles serven de durmidoiros tomamos unha foto deles cun tele-flash

O que moitas persoas, das que quedan fascinandas cos seus voos no serán, ignoran é porqué executan esa especie de baile conxunto, unha coreografía que debuxa formas imposibles no aire do lusco-fusco. A razón non é outra que os depredadores alados; tal concentración de presas, de proteína, é moi atractiva a aves rapaces ornitófagas como gaviáns, azores ou falcóns. E efectivamente, ademáis de contemplar os estorniños estos se defenderon elegantemente primeiro dun gavián (Accipiter nisus) e logo dun falcón peregrino (Falco peregrinus) que os acosou repetidamente. E para velo nada mellor que un video onde podemos apreciar o falcón (e de paso unha disquisición numérica da Rubia, cántos hai? 🙂  )

Máis aves rapaces

Recentemente, cando estivemos observando aves dende a muralla romana de Lugo, tivemos a sorte de observar un falcón peregrino (Falco peregrinus). Varias persoas preguntáronme pola especie, en concreto se era normal ou habitual a especie en medios urbanos e, lóxicamente, se a había en Santiago. A resposta a todas estas preguntas é si.

A especie é frecuente en cidades de todo o mundo. Aproveitan ao igual que aquí os edificios altos como oteadoiros ou para aniñar, como farían na natureza cos rochedos ou cantís. Hai Falcóns peregrinos dende Nova York ata Barcelona, Lugo, A Coruña, Pontevedra, Vigo… e Santiago de Compostela.  Aquí pódese ver frecuentemente nas torres da catedral – en ocasións incluso xa en plena noite- ou noutros edificios altos da cidade. Noutras ocasións, paseando baixo eses mesmos edificios atopamos restos da súa comida: as ás unidas polo esternón dalgunha ave presa súa.

Ven esto a conto de que como un pasa ao final da semana unhas cantas horas nos parques infantís sempre acabo mirando para arriba e case é rara a semana que non se ve algún. Frente ao parque de casa a semana pasada vin un, un clásico. Noutra ocasión vimos como capturaba unha pomba doméstica e, pousado no Hotel Peregrino, comíaa. E non é un chiste, aquí está unha foto (mala) co móbil, a ver se sodes capaces de ver onde está o falcón

Pero falcóns e miñatos non son as únicas aves rapaces que se deixan ver por Santiago. Hoxe mesmo nunha rotonda da periferia apareceu un ave pouco común por aquí. Tratábase dunha águia calzada (Aquila pennata). É unha ave relativamente común, frecuente noutras zonas e que en Galicia está presente nas áreas mellor conservadas do interior, pero que na provincia de A Coruña non é particularmente común. Qué facía este exemplar collendo altura nunha rotonda? quizáis un individuo divangante, quizáis fracasou na reproducción e está coñecendo novos lugares… nin idea. Aquí deixovos unha foto tomada sen saír do coche

Continuarei falando de rapaces, sen dúbida

Aves en … Lugo

En ocasións para facer algo ben chulo non fan falla uns recursos espectaculares. O máis importante é o entusiasmo dun grupo de persoas que quixeron celebrar en Lugo o Día Mundial das Aves Migratorias. Aquí e aquí podedes ter algo máis de información sobre este evento internacional do que xa falei.

Razóns para facer unha celebración en Lugo, precisamente, hai moitas. Unha delas é que unha das aves migratorias máis fascinantes, da que xa din boa conta, os vencellos, cirrios ou anduróns -vencejos en castelán- (Apus apus), ten en Lugo, particularmente na súa muralla romana unha das colonias máis importantes de Galicia, senón a máis grande. Espectaculares bandos pasan a escasos centímetros das persoas que no serán pasean polo adarve. A cuestión é que este importante patrimonio histórico – e natural- precisa ser mantido: a vexetación medra nas súas grietas e hai que retirala. O triste é que ás autoridades non se lles ocurre mellor idea que facelo botando herbicida. E non so aves, a cantidade de lagartixas, por exemplo, que podemos (ou polo menos, podíamos) atopar é importante.  Así que o de onte foi un acto festivo pero tamén reivindicativo. Algún medio de comunicación recolle o evento.

Pola mañán houbo unha intervención artísitca de Luz Darriba e pola tarde, en representación da SGO,  fun guiar unha pequena excursión polo adarve para observar as aves e charlar sobre elas. Nuns poucos de metros poidemos ver algunhas especies ben chulas.

Grupo de entusiastas observadores de aves na muralla

Centrámonos en ver e charlar sobre vencellos: a súa vida, para quen a descubre, é sorprendente. Pasan con nos, criando, uns meses -de abril a xullo-, logo regresan a África. En toda a súa vida so se pousan para reproducirse, esto é nun niño que debe estar colgado nalgún edificio; aliméntanse, beben, durmen e copulan no aire, non é absolutamente asombroso? A gran cantidade de preguntas que suscitaron é boa mostra do fascinante da súa vida. Aquí podemos ver unhas cantas imaxes dos vencellos

Se ben, unha das especies que máis asombrou aos esforazados observadores (non é broma, o frío que ía era para pensalo) foi o falcón peregrino (Falco peregrinus). Dende finais dos 80 esta especie é común na cidade, chegando a criar, algún ano, na catedral, e noutras ocasións en diferentes edificios da cidade.

Compre resaltar que observamos numerosas grallas pequenas ou corvos cereixeiros (Corvus monedula) – grajilla en castelán-. É este un córvido que ten por costume nidificar tamén en entornos urbanos, concretamente en vellos edificios e nas grietas dos novos como poidemos comprobar, inda que tamén podemos atopalo facendo niños en cortados rochosos do interior e da costa. Nos últimos anos, en Galicia, esta especie non está precisamente no seu mellor momento de conservación polo que foi declarada ave do ano 2013 pola SGO, sendo obxecto dun seguimento específico. En Lugo, afortunadamente, aínda parece unha especie frecuente que, confiada, permite deleitarse coa sua elegancia austera.

Pero ainda houbo máis: pegas (Pica pica), merlos (Turdus merula) que en Lugo teñen o nome de checorosas, pardais (Passer domesticus)…, e como postre, un millafre negro (Milvus migrans) – milano negro- outra ave migratoria que, seguramente, procedente das beiras do Miño, decidiu a dar un paseo urbán.

Lembrade que aquí podedes ver máis información sobre as aves urbanas en Lugo así como os mellores roteiros e lugares para observalas.

E, a miña noraboa ás organizadoras!